რატომ შემოაქვს აშშ-ს სანქციები გერმანიისკენ მიმავალი გაზსადენის „ჩრდილოეთ ნაკადი-2“-ს წინაამღდეგ? იმიტომ რომ ევროპაში ამერიკული თხევადი გაზის ექსპორტის ზრდა სურს, თუ იმიტომ რომ რუსეთმა უკრაინას ყირიმი წაართვა?
გაცხადებული მიზანი ორივე მიზნის შესრულებას გულისხმობს – დასავლეთ ევროპის რუსული გაზზე დამოკიდებულების შემცირებას და აღმოსავლეთ ევროპაში რუსეთის ეკონომიკური ბერკეტების შესუსტებას.
სხვაობა ძალიან მნიშვნელოვანია – თუ საუბარია რუსეთის გაზის წილის დასავლეთ ევროპაში შემცირებაზე, თავად ევროპელები მათზე ასეთ ზრუნვას არ ეთანხმებიან – ისინი მიიჩნევენ, რომ ამერიკის გარეშეც საკუთარი ენერგოდამოუკიდებლობის უზრუნველყოფას შეძლებენ.
ერთია, თუ ამერიკა ფასით და ხარისხით რუსეთს კონკურენციას გაუწევს და სულ სხვაა – ეკონომიკური სანქციების გამოყენება კონკურენტის წინაამღდეგ. საუბარია გაზსადენ „ჩრდილოეთ ნაკადი-2“-ზე, რომელსაც შეუძლია ევროპაში რუსული გაზის მიწოდების გაორმაგება.
ეს პოლიტიკური საკითხიცაა – ამ მილსადენის ამოქმედება რუსეთს თავისი მოსისხლე მტრის, უკრაინის ტერიტორიაზე ტრანზიტზე უარის თქმის საშუალებას მისცემს. 10,5 მლრდ. დოლარის ღირებულების მილი „გაზპრომს“ ეკუთვნის, თუმცა, ამერიკული სანქციების გამო, მისი დასრულებისთვის საჭირო ტექნოლოგიები რუსეთს არ გააჩნია – ყოველ შემთხვევაში ამერიკაში ასეთი მოსაზრება დომინირებს. ამავე დროს, თავად რუსები პროექტის 2021 წლისთვის დასრულებაზე საუბრობენ.
ამჟამად, რუსეთზე ევროპაში გაზის მიწოდების 39%, შტატებზე კი მხოლოდ 3,5% მოდის.
„ჩრდილოეთ ნაკადი-2“-ის წინაამღდეგ სანქციების შემოღების მთავარი ინიციატორია ნავთობ-გაზის სექტორთან მჭიდროდ დაკავშირებული ტეხასელი სენატორი ტედ კრუზი. მისი თქმით, ეს გაზსადენი ნიშნავს ორმაგ მარცხს – გაზის გაყიდვები რუსეთს ექსპანსიონისტური მიზნების რეალიზებაში ეხმარება და ამავე დროს უკრაინას სატრანზიტო შემოსავლების გარეშე ტოვებს.
სანქციები ასევე პროექტში ჩართულ მესამე მხარეებზეც ვრცელდება – გადამწყვეტი ფაქტორი სწორედ ეს აღმოჩნდა – მსოფლიოში მილების დიდ სიღრმეზე მონტაჟის დარგში უპირობო ლიდერი, შვეიცარიული Allseas Group პროექტიდან სწორედ ამ სანქციების გამო გავიდა.
მაგრამ ტედ კრუზი სიმართლის მხოლოდ ნაწილს ამბობს – მის მიერ ნახსენებ 2 ფაქტორთან ერთად, მესამეც არსებობს – აშშ-მ ევროპაში გაზის ექსპორტი უნდა გაზარდოს. სანქციები რუსეთის წინაამღდეგ აშშ-ს ევროპის ბაზრის ათვისებაში ეხმარება.
თუმცა, ზომებს პრაქტიკული შედეგიც აქვთ – რუსეთი იძულებულია უკრაინული ტრანზიტი შეინარჩუნოს. 2019 წელს მოსკოვმა და კიევმა ხანგძლივი მოლაპარაკებების შემდეგ 7 მლრდ. ღირებულების ახალ სატრანზიტო შეთანხმებას მოაწერეს ხელი.
2017 წლიდან არატრადიციული წყაროებიდან გაზის მოპოვების წყალობით, ამერიკა გაზის მსხვილი ექსპორტიორი გახდა. დონალდ ტრამპის თქმით, სულ მალე ამერიკა მსოფლიოში ენერგიის მთავარი წყარო გახდება – ქვეყანა საკუთარ მოთხოვნილებებსაც უზრუნველყოფს, და თავის ფიკალის გაზს და ნავთობს მთელს მსოფლიოში გაყიდის.
შტატებში დღეს თხევადი გაზის ათობით საექსპორტო ტერმინალი შენდება, რაც ამერიკის გეგმების სერიოზულობაზე ნათლად მეტყველებს.
აშშ-ს ენერგეტიკის მარეგულირებელი კომისიის თავჯდომარის ნილ ჩატერჯის თქმით, ამერიკული გაზი ევროპისთვის რუსული საწვავის კარგი ალტერნატივაა და ეს მომგებიანია მოკავშირეებისთვის.
დღეისთვის, აშშ-ს თხევადი გაზის უმსხვილესი მომხმარებლები ევროპაში ბრიტანეთი, ესპანეთი და საფრანგეთია, თუმცა, მთავარი სამიზნეა – ევროკავშირის უძლიერესი ეკონომიკა – გერმანიაა.
ბერლინი ატომურ და თბო ელექტროსადგურების ხურავს და ალტერნატიული ენერგეტიკაზე გადასვლას გეგმავს, თუმცა, სანამ ეს მიზანი შესრულდება, სიცარიელე გაზმა უნდა შეავსოს – სწორედ ამ ბაზრისთვის ბრძოლაა „ჩრდილოეთ ნაკადი-2“-ს წინაამღდეგ სანქციების ერთ-ერთი მიზანი.
გერმანელებს ეს ძალიან არ მოსწონთ და ამერიკის ხისტ მოქმედებებს ისინი თავიანთი ქვეყნის შიდა საქმეებში ჩარევად მიიჩნევენ.
ევროპაში ამ საკითხთან დაკავშირებით პოზიციები გაიყო- დასავლეთ ევროპა სანქციების წინააღდეგია, ხოლო აღმოსავლეთში მათ რუსეთზე ზემოქმედების ერთ-ერთი ყველაზე რეალურ ბერკეტად მიიჩნევენ.
გეოპოლიტიკა – რთული საქმეა, თუმცა, მარტივი გამოსავალიც არსებობს – თუ აშშ-ს ევროპის გაზის ბაზრებთან წვდომის გაზრდა სურს, მან არა თავისუფალი მეწარმეობის პრინციპები, არამედ ძალისმიერი მეთოდები უნდა გამოიყენოს.