აღმოსავლეთ და ჩრდილოეთ ევროპის არაერთმა ქვეყანამ, მათ შორის ფინეთმა, რომელიც ახლახან შეუერთდა ნატოს, მკვეთრად გაზარდა მეხუთე თაობის ამერიკული F-35 მებრძოლების შესყიდვა უკრაინაში რუსეთის ომის ფონზე.
27 სექტემბერს ჩეხეთის პრემიერ-მინისტრმა პეტრ ფიალამ განაცხადა აშშ-დან 24 ასეთი თვითმფრინავის შეძენის გადაწყვეტილების თაობაზე. ამ მიზნით დაახლოებით 150 მილიარდი კრონის (6,5 მილიარდი დოლარი) დახარჯვა იგეგმება. პირველი F-35-ები მზად იქნება 2029 წელს. ამ პერიოდის განმავლობაში კი ჩეხი მფრინავები წავრთნებს აშშ-ში გაივლიან. გამანადგურებლები ჩეხეთს ეტაპობრივად 2035 წლამდე მიეწოდება.
ფიალამ განმარტა, რომ შესყიდვის გადაწყვეტილება მიიღეს “ჯარის რეკომენდაციის საფუძველზე”. „ხელისუფლება თავის ერთ-ერთ მთავარ ვალდებულებად მიიჩნევს ჩვენი მოქალაქეების და მთლიანად ჩვენი ქვეყნის უსაფრთხოების უზრუნველყოფას. და ამის საუკეთესო გზა არის ჩვენი არმიის მოდერნიზება და მისთვის იმის მიწოდება, რაც რეალურად სჭირდება“, – განაცხადა პრემიერმა.
26 სექტემბერს რუმინეთმა განაცხადა, რომ აპირებს, 48 F-35 შეისყიდოს შეერთებული შტატებისგან. რესპუბლიკის თავდაცვის სამინისტრომ შეთანხმების დამტკიცების მოთხოვნა პარლამენტს გადაუგზავნა. პირველი პარტია – 32 გამანადგურებელი – ქვეყნის ბიუჯეტს 6,14 მილიარდი ევრო დაუჯდება, მოგვიანებით კი დამატებით 16-ს შეიძენენ. ეს არის იარაღის ყველაზე მსხვილი შეძენა რუმინეთის ისტორიაში. ქვეყნის თავდაცვის მინისტრმა ანხელ ტილვარმა განმარტა, რომ F-35 თვითმფრინავი ქვეყანაში 2032 წელს ჩავა.
მანამდე პოლონეთმა გააფორმა კონტრაქტი შეერთებულ შტატებთან 4,6 მილიარდ დოლარად 32 F-35 გამანადგურებლის მიწოდებაზე. მიმდინარე წლის აპრილში რესპუბლიკის თავდაცვის მინისტრმა მარიუშ ბლაშჩაკმა განაცხადა, რომ პირველი თვითმფრინავები მზად იქნება 2024 წელს. გარდა ამისა, 25 სექტემბერს ქვეყანამ გააფორმა ხელშეკრულება F-35-ის მწარმოებელ კომპანია Lockheed Martin-თან Apache შვეულმფრენების მიწოდებაზე. “პოლონეთს მალე 96 Apache ეყოლება. ეს იქნება ამ ვერტმფრენების უდიდესი ფლოტი შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ“, – თქვა ბლაშჩაკმა.
2022 წელს ფინეთმა გააფორმა ხელშეკრულება 64 ერთეული F-35 გამანადგურებლის შესყიდვის შესახებ. ხელშეკრულების ჯამური თანხა დაახლოებით 10 მილიარდი ევროა. თვითმფრინავების მიწოდება 2026 წელს დაიწყება.
გარდა ამისა, ამ ზაფხულს დანიამ განაცხადა საკუთარი განზრახვის თაობაზე, თავისი F-16-ები F-35-ებით ჩაანაცვლოს დაგეგმილზე ადრე. მანამდე ქვეყანამ შეერთებული შტატებს მეხუთე თაობის 27 გამანადგურებელი შეუკვეთა. პირველი ოთხი F-35 სკრიდსტრუპის აეროდრომზე 14 სექტემბერს დაჯდა. სრული მიწოდება 2027 წლისთვის დასრულდება.
ნორვეგიამ ასევე შეცვალა თავისი F-16-ები F-35-ებით. 10 მილიარდი დოლარის ღირებულების ხელშეკრულება 52 მებრძოლის შესყიდვის თაობაზე ჯერ კიდევ 2018 წელს გაფორმდა. შეთანხმების თანახმად, ნორვეგიას ყოველწლიურად უნდა მიეღო აშშ-დან ექვსი ახალი F-35. ამ მებრძოლების ძირითადი ბაზა ტრონდელაგში, ორლანდის აეროდრომზეა. F-35-ის ფლოტმა სრულ საბრძოლო მზადყოფნას 2025 წელს უნდა მიაღწიოს.
ყველა ჩამოთვლილი ქვეყანა ნატოს წევრია. ამრიგად, მომავალში რუსეთის საზღვრებთან 247 F-35 განლაგდება.